Ước Lệ - Đặc Trưng Thi Pháp của Văn Học Trung Đại
Một đặc điểm nổi bật của văn học trung đại Việt Nam là sự sử dụng triệt để, nghiêm túc và phổ biến của ước lệ. Các nhà văn bao giờ cũng cảm thụ và diễn đạt thế giới bằng hệ thống nghệ thuật ước lệ.
Ước lệ là một phương thức biểu hiện tư duy nghệ thuật đặc biệt, trong đó các sự vật, hiện tượng được diễn tả qua những hình ảnh, tình huống gần gũi, quen thuộc với đời sống thường nhật. Ước lệ giúp tác phẩm văn học trung đại trở nên gần gũi, dễ hiểu đối với quần chúng nhân dân.
Ứng Dụng Ước Lệ trong Văn Học Trung Đại
Ước lệ được sử dụng trong hầu hết các tác phẩm văn học trung đại, từ truyền thuyết, tự truyện, đến tục ngữ, ca dao, vè. Trong "Truyện Kiều" của Nguyễn Du, chúng ta có thể thấy rõ sự ứng dụng ước lệ trong việc miêu tả tính cách, số phận của các nhân vật.
Ví dụ, khi nhắc đến vẻ đẹp của Thúy Kiều, tác giả đã dùng hình ảnh ước lệ "trăng rằm để so sánh với nhan sắc "trời xuân diễm lệ của con Trưng":
Trăng rằm mấy đêm soi gương
Mười ngày trước đó trăng tròn trăng khuyết
Sự Kết Hợp Giữa Yếu Tố Dân Gian và Học Thuật
Một đặc điểm nữa của văn học trung đại là sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố dân gian và học thuật. Các tác phẩm văn học không chỉ chứa đựng tinh hoa của truyền thống dân gian mà còn được ảnh hưởng bởi những tri thức, học vấn của các nhà nho, sĩ phu.
Sự kết hợp này đã làm cho văn học trung đại trở nên phong phú và sâu sắc hơn. Chúng ta có thể thấy rõ trong các tác phẩm như "Truyện Kiều", "Chinh phụ ngâm khúc", hay các bài thơ du ký của Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm...
Giá Trị Nhân Văn và Triết Lý Nhân Sinh
Ngoài ra, văn học trung đại còn được đánh giá cao về giá trị nhân văn và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm thường khẳng định những giá trị cao đẹp của con người như lòng nhân ái, sự trung thực, can đảm, và khát vọng hướng tới một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Các nhà văn trung đại đã đưa ra những triết lý nhân sinh sâu sắc về cuộc đời, về vận mệnh con người. Họ khuyến khích con người luôn cố gắng vươn lên, không nản chí trước những khó khăn, thử thách của cuộc sống.
Lối Viết Tự Sự và Hành Văn
Cuối cùng, văn học trung đại cũng đặc trưng bởi lối viết tự sự và hành văn. Nhiều tác phẩm được kể theo lối tự sự, với một nhân vật kể chuyện hoặc một người kể chuyện đồng thời là người quan sát, đánh giá sự việc.
Lối viết hành văn cũng được sử dụng để diễn tả những suy tư, cảm xúc của tác giả một cách trực tiếp, gần gũi với người đọc. Đây là một cách thể hiện đặc sắc của văn học trung đại, giúp tác phẩm trở nên sống động và thân thiết hơn.
Tóm lại, với những đặc điểm nổi bật về ước lệ, sự kết hợp giữa dân gian và học thuật, giá trị nhân văn, triết lý nhân sinh, và lối viết tự sự, hành văn, văn học trung đại đã để lại một di sản quý giá cho nền văn học Việt Nam.