Phân tích bài thơ Rằm tháng Giêng của Bác Hồ

Bối cảnh sáng tác bài thơ “Rằm tháng Giêng”

Bài thơ “Rằm tháng Giêng” được Bác Hồ sáng tác vào năm 1942, khi Người đang bôn ba tìm đường cứu nước. Đây là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của thi nhân, thể hiện tình cảm sâu sắc của Người đối với quê hương, đất nước và nhân dân.

Hoàn cảnh lịch sử

Năm 1941, phát xít Nhật đánh chiếm Đông Dương. Nhân dân ta lâm vào cảnh nô lệ, đau khổ. Trước tình cảnh đất nước lâm nguy, tháng 2/1941, Bác Hồ bí mật rời Cao Bằng vượt biên giới sang Trung Quốc. Ở đây, Người cùng các đồng chí tích cực vận động, tổ chức lực lượng để giải phóng quê hương.

Hoàn cảnh sáng tác

Trong những ngày đầu xuân năm 1942 tại Diên An (Trung Quốc), trước thềm Tết cổ truyền của dân tộc, nhớ thương quê nhà da diết, Bác viết nên bài thơ “Rằm tháng Giêng” bằng chữ Hán. Bài thơ viết về một đêm trăng rằm thanh bình ở quê nhà trong khi Bác phải sống xa xứ. Đây là tâm sự chân thành, giản dị mà day dứt của người con xa quê về quê hương yêu dấu.

Nội dung bài thơ “Rằm tháng Giêng”

Bài thơ gồm 24 câu, miêu tả cảnh đêm trăng sáng vằng vặc của một rằm tháng Giêng quen thuộc ở quê nhà. Đó là không gian thân quen với “đồng lúa xanh mượt”, “bóng cây lá xum xuê”, “trời cao mây nhẹ”, “trăng khuya soi đường làng thiều quang”... Tất cả hòa quyện trong ánh trăng vằng vặc, tạo nên bức tranh thơ mộng, có sức thu hút lạ kì.

Tuy nhiên, trái ngược với không gian yên bình ấy là tâm trạng ray rứt, bâng khuâng của người con xa xứ. Dù rằng trăng vẫn sáng tỏ, gió vẫn hiu hiu thổi song người con xa xứ vẫn “lặng nhìn trăng khuya một mình”, “ngồi bóng nguyệt mà ngẩn ngơ”. Ánh trăng vằng vặc chỉ làm nỗi nhớ quê càng thêm da diết.

Ý nghĩa bài thơ

Bài thơ là lời tâm sự chân thành của Bác về tình cảm quê hương đất nước thiết tha, sâu sắc của Người. Đồng thời, “Rằm tháng Giêng” còn thể hiện niềm tin tưởng vào thắng lợi của sự nghiệp giải phóng dân tộc, giành độc lập tự do cho đất nước mà Bác Hồ đang nỗ lực vận động.

Phân tích bài thơ “Rằm tháng Giêng”

Vẻ đẹp của quê hương

Quê hương được miêu tả qua hình ảnh đồng lúa xanh mướt, bóng cây xum xuê, làng mạc thanh bình yên ả. Đây là nét đặc trưng của vùng quê Bắc Bộ thanh bình, yên ả. Không gian thiên nhiên hài hòa, nhân văn gắn bó mật thiết.

Hình ảnh “đồng lúa xanh mướt, lá trúc biếc” thể hiện vẻ đẹp hồn nhiên, trong trẻo của thôn quê. Cảnh vật thiên nhiên gợi cho người đọc cảm giác thanh thản, an nhiên tĩnh lặng. Đó là nét văn hóa đặc trưng của người Việt.

Nỗi niềm người con xa xứ

Người lính thanh niên ấy “đứng ngồi không yên”, dằn vặt nhớ thương quê nhà. Hình ảnh “ngồi bóng nguyệt mà ngẩn ngơ” bộc lộ nỗi lòng mong nhớ khắc khoải. Sự tương phản giữa không gian quê nhà bình yên với tâm trạng bất an phản ánh sự chia ly đau đớn của kẻ ly hương.

Tâm trạng đó không chỉ riêng Bác mà là tâm trạng chung của những người con đất Việt xa xứ trong những năm tháng kháng chiến. Song, nỗi niềm của họ không phải là sự chấp nhận cam phận mà là niềm tin tưởng vào ngày trở về, ngày đất nước hoàn toàn giải phóng.

Lối nhìn, cách cảm của tác giả

Thông qua cái nhìn của người lính thanh niên, chúng ta cảm nhận được tấm lòng yêu quê hương sâu sắc, tha thiết của Bác. Đó là tình cảm son sắt của con người với quê cha đất tổ. Quê hương không chỉ là nơi chôn nhau cắt rốn mà còn là nơi hội tụ linh hồn, ký ức tuổi thơ của mỗi người.

Cũng chính lòng yêu nước nồng nàn ấy đã thôi thúc Bác ra đi tìm đường cứu nước. Niềm tin chiến thắng cuối cùng sẽ đến đã tiếp thêm sức mạnh để Bác vượt qua những gian khổ hiểm nguy trong cuộc đời hoạt động cách mạng vĩ đại của mình.

Nhận xét

Bài thơ “Rằm tháng Giêng” là một kiệt tác văn học, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Đây không chỉ là bài thơ hay mà còn là lời tâm sự chân thành, giàu tính nhân văn sâu sắc của Bác Hồ.

Qua bài thơ, chúng ta cảm nhận được tấm lòng tha thiết yêu quê hương đất nước của Bác cũng như lòng căm thù giặc thù nước sôi sục, quyết chiến đấu đến ngày độc lập hoàn toàn cho dân tộc. Đây sẽ mãi là bài học vô cùng quý giá đối với mỗi người dân Việt Nam.

Các bạn có thể tham khảo thêm nguồn khác: