Hướng dẫn chi tiết cách lập công thức hóa học lớp 8

Lập công thức hóa học là gì?

Lập công thức hóa học là phương pháp biểu diễn thành phần các nguyên tố hóa học trong một hợp chất bằng các ký hiệu, số lượng nguyên tử và chỉ số của các nguyên tố. Công thức hóa học cho biết thành phần, tỷ lệ về khối lượng của các nguyên tố trong hợp chất.

Công thức hóa học của một hợp chất được viết theo các quy tắc sau:

• - Ký hiệu nguyên tố viết hoa bằng tiếng Latinh.
• - Số nguyên tử của nguyên tố được viết bằng số Ả Rập ở dưới bên phải ký hiệu.
• - Nếu không có số nguyên tử viết ra thì mặc định là 1.
• - Các nguyên tố được sắp xếp theo thứ tự abc.

Ví dụ về công thức hóa học

Một số ví dụ về công thức hóa học:

• - H₂O: nước, gồm 2 nguyên tử Hidro và 1 nguyên tử Oxy.
• - CO₂: khí cacbonic, gồm 1 nguyên tử Cacbon và 2 nguyên tử Oxy.
• - CaCO₃: canxi cacbonat, gồm 1 nguyên tử Canxi, 1 nguyên tử Cacbon và 3 nguyên tử Oxy.
• - C₆H₁₂O₆: đường glucose, gồm 6 nguyên tử Cacbon, 12 nguyên tử Hidro và 6 nguyên tử Oxy.

Như vậy, công thức hóa học chỉ ra được thành phần các nguyên tố, số lượng nguyên tử và tỷ lệ khối lượng của chúng trong một hợp chất.

Cách lập công thức hóa học

Để lập được công thức hóa học của một hợp chất, cần thực hiện theo các bước sau:

Bước 1: Xác định các nguyên tố có trong hợp chất

Trên cơ sở hiểu biết về tính chất, cấu tạo của hợp chất, xác định được hợp chất đó gồm những nguyên tố nào.

Bước 2: Xác định số nguyên tử của mỗi nguyên tố

Dựa trên quy luật bảo toàn khối lượng, tỷ lệ khối lượng của các nguyên tố trong hợp chất, tìm ra được số nguyên tử tương ứng của từng nguyên tố.

Bước 3: Viết công thức hóa học

Sắp xếp các ký hiệu nguyên tố theo thứ tự abc, viết số nguyên tử (nếu có) vào bên dưới bên phải ký hiệu, đó chính là công thức hóa học của hợp chất.

Ví dụ: Xác định công thức của hợp chất este etyl axetat:

• - Các nguyên tố: C, H, O
• - Tỷ lệ khối lượng: C (60%), H (10%), O (30%)
• - Vậy công thức là: C₄H₈O₂

Như vậy, để lập được công thức hóa học đòi hỏi người học phải nắm chắc kiến thức về thành phần, tính chất và cấu tạo của hợp chất.

Một số lưu ý khi lập công thức hóa học

Để lập đúng công thức hóa học, cần lưu ý một số vấn đề sau:

• - Chú ý đến trạng thái liên kết của các nguyên tố trong hợp chất: liên kết ion, liên kết cộng hóa trị, liên kết kim loại...
• - Chú ý thứ tự uốn khúc của các nguyên tố trong phân tử hữu cơ.
• - Không quên các hệ số đi kèm trước công thức như: axit, bazơ, số nước kết tinh.
• - Đối với hydrat, phải viết rõ số nước kết tinh vào trong công thức.

Ngoài ra, khi lập công thức cũng cần phân biệt các trường hợp đặc biệt như đồng phân, đồng đẳng, cùng công thức nhưng khác cấu tạo...

Một số bài tập lập công thức hóa học

Dưới đây là một số bài tập lập công thức hóa học cơ bản:

• Cho các chất: axit sunfuric, axit clorhidric, amoniac, ancol etylic, glucozo, axit axetic. Hãy viết công thức của chúng.
• Cho khối lượng tỷ lệ phần trăm các nguyên tố C, H, O trong một este. Hãy lập công thức phân tử của este đó.
• Viết công thức của các hợp chất: axit boric, photpho pentoxit, sắt (II) oxit, vitamin C, axit axetic...

Qua các ví dụ và bài tập trên đây hy vọng đã giúp các em hiểu rõ hơn về cách lập công thức hóa học. Hãy nắm chắc các nguyên tắc, lưu ý và làm nhiều bài tập để rèn luyện kỹ năng này nhé.

Các bạn có thể tham khảo thêm nguồn khác: