Vật lý lớp 8 bài 8 - Sự truyền âm

1. Sự truyền âm là gì?

Âm là hiện tượng dao động cơ học truyền đi dưới dạng sóng âm. Khi một vật dao động, nó làm xung quanh dao động theo và truyền đi xa dưới dạng sóng âm.

Sự truyền âm là hiện tượng sóng âm truyền đi từ nơi phát ra sóng đến các vật xung quanh. Trong quá trình truyền âm, các phần tử môi trường như các phân tử không khí dao động truyền dẫn sóng âm đi xa.

2. Các đặc trưng của sóng âm

Sóng âm có một số đặc trưng cơ bản sau:

• Tần số: Đại lượng đo tần suất dao động của sóng âm, đơn vị là Hz.
• Biên độ: Độ lớn cực đại của dao động, đơn vị là m.
• Bước sóng: Khoảng cách giữa hai điểm gần nhau nhất trên sóng có cùng pha, đơn vị là m.
• Tốc độ truyền âm: Tốc độ lan truyền của sóng âm trong môi trường, đơn vị là m/s.

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự truyền âm

Có một số yếu tố chính ảnh hưởng đến sự truyền âm:

• Mật độ môi trường: Môi trường càng dày đặc thì tốc độ truyền âm càng lớn.
• Nhiệt độ môi trường: Nhiệt độ càng cao thì tốc độ truyền âm càng lớn.
• Áp suất môi trường: Tăng áp suất thì tốc độ truyền âm tăng.
• Tần số: Tần số càng lớn thì bước sóng càng nhỏ, tốc độ truyền âm càng lớn.

4. Âm thanh và tiếng ồn

Âm thanh là sóng âm có tần số trong khoảng từ 20Hz đến 20.000Hz. Nếu tần số nhỏ hơn 20Hz gọi là siêu âm. Nếu tần số lớn hơn 20.000Hz gọi là siêu âm.

Tiếng ồn là âm thanh gây khó chịu, ảnh hưởng xấu tới con người và môi trường. Mức ồn trên 85dB có hại cho thính giác và sức khỏe con người.

Một số biện pháp hạn chế tiếng ồn:

• Sử dụng vật liệu cách âm tại nơi phát ra tiếng ồn.
• Để cây xanh, rào chắn, tấm chống ồn ở khu vực giao thông, công nghiệp.
• Kiểm soát hoạt động gây ồn, không gây ồn vào ban đêm.
• Sử dụng thiết bị bảo vệ thính giác khi làm việc trong môi trường ồn.

5. Một số ứng dụng của sóng âm

• Âm nhạc, ca hát, nghe nhạc.
• Ghi âm, thu thanh.
• Radar phát hiện vật thể bằng sóng siêu âm.
• Siêu âm dùng trong y học chẩn đoán bệnh.
• Loa phóng thanh, micro điện thoại.
• Kỹ thuật định vị vị trí tàu thuyền dưới nước bằng sóng âm.

6. Một số bài tập vật lý về sự truyền âm

Dưới đây là một số dạng bài tập điển hình về chủ đề sự truyền âm trong vật lý lớp 8:

Câu 1: Tính tốc độ truyền âm

Một người quan sát thấy sấm chớp xảy ra rồi 5 giây sau mới nghe thấy tiếng sấm. Biết khoảng cách từ người quan sát đến tia chớp là 1,5km. Hãy tính tốc độ truyền âm. Hướng dẫn: Khoảng cách S = 1,5 km = 1500 m Thời gian truyền âm t = 5s Tốc độ truyền âm: v = S/t = 1500/5 = 300 m/s

Câu 2: Tính bước sóng âm

Một nguồn âm có tần số 200Hz truyền trong không khí với tốc độ 340m/s. Tính bước sóng của âm này. Hướng dẫn: Tần số f = 200Hz Tốc độ truyền âm v = 340m/s Bước sóng λ = v/f = 340/200 = 1,7 m

Câu 3: So sánh tốc độ truyền âm

So sánh tốc độ truyền âm trong không khí ở 0 độ C và 40 độ C, biết tốc độ truyền âm trong không khí ở 0 độ C là 332m/s. Hướng dẫn: Ở 0 độ C: v = 332 m/s Ở 40 độ C: v = 340 m/s (do nhiệt độ tăng nên tốc độ truyền âm tăng) Nhận xét: Tốc độ truyền âm trong không khí ở 40 độ C lớn hơn tốc độ truyền âm trong không khí ở 0 độ C.

Các bạn có thể tham khảo thêm nguồn khác: